B(l)ogovanje
Povezani članci
Pored opšte poznatih činjenica o Prvom svetskom ratu, ovaj vojni sukob imao je i svoju misterioznu stranu. Mnogi događaji iz tog rata do danas su ostali obavijeni velom tajne, nerazjašnjeni ili tek delom objašnjeni, što ih je vremenom učinilo još zagonetnijim i misterioznijim. Ovo je priča koja otkriva jednu takvu enigmu vezanu za srpsku vojsku a tiče se nestalih pukovskih zastava iz Prvog svetskog rata.
Kraljevina Srbija je u prvoj ratnoj godini Velikog rata uspela da se nosi sa daleko nadmoćnijim neprijateljem. Izvojevane su neverovatne pobede na Ceru i Kolubari koje će zauvek ostati zlatnim slovima zapisane ne samo u srpskoj, već i svetskoj istoriji. 
Naredne godine usledila je žestoka trojna invazija Centralnih sila. Srpska vojska, ne želeći da se preda, bila je prisiljena da se povlači ka jugu države i da na kraju napusti granice svoje države evakuišući se na grčko ostrvo Krf. Teritorije Kraljevine Srbije bile su zvanično i konačno okupirane, te podeljene između članica Centralnih sila.
General August fon Mekenzen izveštava nemačkog cara Vilhelma o pobedi nad srpskom vojskom, a ovaj zahteva da mu se donese jedna zaplenjena srpska pukovska ratna zastavu kao simbol pobede i ratni trofej. Međutim, general August fon Mekenzen morao je da razočara nemačkog cara jer tokom dve godine ratovanja Srbima nije zarobljena ni jedna jedina pukovska zastava. Iako su gubili bitke Srbi do kraja Prvog svetskog rata nisu izgubili ni jednu pukovsku zastavu što predstavlja presedan u modernoj istoriji ratovanja.
Tačan broj pukovskih zastava srpske vojske na dan 30. novembar 1911. kada ih je lično kralj Petar I uručio komadantima pukova izgledao je ovako:
– broj zastava Kraljeve garde: 1
– broj zastava pukova I poziva: 20
– broj zastava konjičkih pukova: 4
– broj zastava Žandarmerije: 1
– broj zastava pukova II poziva: 15
– broj zastava divizijskih konjičkih pukova: 5
– broj zastava konjičkih diviziona: 5
Što je bilo ukupno 51 pukovska zastava[1]
Danas se najveći broj ovih zastava, odnosno 46 nalazi se u Vojnom muzeju u Beogradu. Jedna srpska pukovska zastava čuva se u francuskom Vojnom muzeju u Parizu i to zastava 4. pešadiskog puka drugog poziva koja je tamo ostala posle svečanog defilea savezničkih jedinica gde su učestvovale i srpske jedinice, održanog povodom nacionalnog praznika Francuske 14. jula 1919. godine. Nažalost pariski Vojni muzej je pre nekoliko godina uklonio deo izložbe koji govori o Istočnom frontu, kako Francuzi zovu Solunski front, te tako nije moguće videti ni pomenutu srpsku zastavu koja se danas nalazi u depou muzeja.
Ostaje nam tako činjenica da nedostaju četiri pukovske zastave, i to:
2. pešadijskog puka prvog poziva „Knjaz Mihailo“;
9. pešadijskog puka prvog poziva „Kralja Nikole I“;
10. pešadijskog puka prvog poziva „Takovskog“ i
18. pešadijskog puka prvog poziva „Kraljevića Đorđa“
Za izgubljene pukovske zastave većina istoričara smatrala je da su trajno izgubljene i da su verovatno uništene tokom Prvog svetskog rata kako ne bi pale u ruke neprijatelju, međutim novi dokazi koje ću izneti u ovom tekstu bude nadu ne samo da su zastave „preživele“ rat već i da su sačuvane do dana današnjeg.
Odmah se da primetiti da je jedna od četiri zastave, koje nedostaju, i zastava najslavnijeg puka u srpskoj 
istoriji, čuvenog „Gvozdenog puka“, odnosno drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo”. Zastava „Gvozdenog puka“ je po nekim informacijama bila pogrebni pokrov na kovčegu kralja Petra Prvog Karađorđevića i dugo vremena je čak trajalo uverenje da je zastava pokopana zajedno sa njim. Međutim, analizirajući fotografije i snimak sahrane kralja Petra vidi se da je njegov sanduk bio prekriven kraljevskom standartom. Ovu informaciju potvrđuje i list „Politika“ u brojevima od 17. do 23. avgusta 1921. godine. Ipak, treba ostaviti prostora da je možda u nekom momentu kovčeg zaista bio prekriven i zastavom „Gvozdenog puka“ kako bi se slavnom puku odala počasta. Tokom procesije i same sahrane kovčeg nije bio prekriven pukovskom zastavom, te tako zastava nije ni sahranjena zajedno sa kovčegom.
Da zastava „Gvozdenog puka“ nije sahranjena sa kraljem Petrom govore i fotografije sa smotre četničkih odreda 1944. godine u selu Ba. Na tim fotografijama se vidi da četnici defiliju sa ratnim pukovskim zastavama iz Prvog svetskog rata.
Jedan od najpozvanijih za ovu temu je istoričar Bojan Dimitrijević iz Instituta za savremenu istoriju koji se bavi upravo ovim periodom. Profesor Dimitrijević potvrdio je da su brigade Prvog ravnogorskog korpusa JVuO nosile zastave upravo Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo” prvog poziva Moravske divizije i Desetog puka „Takovskog“ prvog poziva na smotri tokom svetosavskog konkresa u selu Ba 1944. godine.
Otkud zastave kod četničkih odreda? Pukovske zastave su uzete iz Hrama svetog Đorđa na Oplencu gde su se nalazile od septembra 1930.godine[2], nakon što su zamenjene novim .
Sudbina ovih dveju zastava danas nije poznata, a profesor Dimitrijević ističe da su one nestale zajedno sa nestankom četničkih odreda i postoji šansa da su i danas sačuvane, možda negde u inostranstvu.
O preostale dve nestale zastave 9. pešadiskog puka prvog poziva „Kralja Nikole I“ i 18. pešadiskog puka prvog poziva „Kraljevića Đorđa“ ne zna se apsolutno ništa. Postoji sumnja da se jedna od te dve zastave nalazi u Berlinu. Iz Vojnog muzeja u Beogradu na to pitanje odgovorili su sledeće:
„Poznato nam je da se u popisu nestalih predmeta, sačinjenom posle Drugog svetskog rata, radi potraživanja predmeta koji su se našli u nekim evropskim muzejima pominje i srpska pukovska zastava u berlinskom Vojnom muzeju. Do danas tu zastavu nismo dobili a ne znamo o kojoj je reč“.
Prilikom otkrivanja izložbe posvećene stogodišnjici Prvog svetskog rata u bečkom Vojnom muzeju jedan eksponat izazvao je pažnju gotovo svih kolekcionara na svetu a posebno srpskih. Pogađate, pojavila se jedna od srpskih pukovskih zastava. Ono što je odmah sve zaintrigiralo jeste otkud zastava u bečkom Vojnom muzeju, da li je u pitanju jedna od izgubljenih zastava i da li to znači da je ipak jedna zastava zarobljena u Prvom svetskom ratu.
Za odgovore na ovo pitanje obratio sam se direktno Vojnom muzeju u Beču i dobio odgovore iz prve ruke od zamenika direktora dr Hristofa Hačeka (Christopha Hatsheka):
„Zastava je orginalna. Pripadala je 2. konjičkom puku „Car Dušan“ prvog poziva. Muzej je ovu zastavu kupio na aukciji 2014. godine od nemačke aukcijske kuće „Andreas Thies“ cena koju su platili je 17.000 evra.“
Ova informacija nije se složila sa obaveštenjem koje sam dobio iz beogradskog Vojnog muzeja, oni su odgovorili da ta zastava ne nedostaje. Na pitanje o zastavi iz Beča, odgovorili su:
„Nikada nismo dobili ni jednu ponudu za otkup zastave te nismo upoznati sa zastavom u bečkom Vojnom muzeju. Zastava 2. Konjičkog puka nalazi u postavci našeg muzeja.“
Situacija je sada takva da oba muzeja imaju zastavu 2. Konjičkog puka „Car Dušan“ prvog poziva za koju tvrde da je orginalna?!
Najverovatniji scenario je sledeći: Zastava koja se nalazi u Beču je nestala još za vreme Prvog svetskog rata a pošto je puk bio aktivan izrađena je nova identična zastava koja je takođe orginalna.Ta zastava je bila u upotrebi sve do 1930. godine kada je kralj Aleksandar Prvi Karađorđević na Banjici uručio vojsci nove zastave Kraljevine Jugoslavije, dok su stare predate Vojnom muzeju. Muzej tada nije imao svoju zgradu, pa su zastave čuvane u hramu Svetog Đorđa na Oplencu.
Rešen da rešim ovu enigmu obratio sam se za pomoć kolekcionaru Daliboru Stojiljkoviću koji važi za jednog od najboljih poznavalaca militarije iz perioda Prvog svetskog rata.
Usresredili smo se na zastavu koja se nalazi u Beču jer smo tu imali opipljiviji trag i posle višemesečnog istraživanja uspeli da saznamo dosta neverovatanih informacija vezanih za ovu pukovsku zastavu.
Zastava se do 1966. godine nalazila u vlasništvu poznatog francuskog trgovca antikvitetima Rene Džonsona (Renee Johnsona). Kako je on došao u njen posed nažalost nije poznato. Ono što znamo jeste da zastava 1966. godine prelazi u vlasništvo našeg poznatog pesnika i akademika prof.dr Dušana Matića koji je bio veliki poštovalac srpske vojske sa kojom je kao dečak prešao albanske gudure. Matić se školovao u Francuskoj gde je ostavio veliki trag u književnosti i kulturnom životu.
Kustos iz „Legata Dušana Matića“ u Ćupriji nije upoznata sa činjenicom da je Dušan Matić posedovao ovu vrednu zastavu ali je potvrdila da je Matić koji je bio i oficir „Legije časti“ nakon rata često putovao na relaciji Beograd – Pariz te da je bio neka vrsta kulturne spone između Jugoslavije i Francuske. Posebno je bio aktivan 60-tih godina 20. veka.
Ne zna se tačno kada i zašto Matić prodaje zastavu antikvarnici „Patrice & Patricia Reboul“ u Parizu ali na poslednjoj aukciji 2014. uz zastavu je priložen račun otkupa od Matića, uverenje od Matića o legalnosti, nekoliko fotografija zastave, knjiga o istoriji srpske vojske sa fotogarafijama ratnih zastava i njegova knjiga pesama „Bagdala“ prevedena na francuski.
Srpska pukovska zastava dugo vremena je skupljala prašinu u pariskoj antikvarnici, razlog za to verovatno leži u visokoj ceni od 15. 000 evra koliko je tražio vlasnik Patrik Rebul (Patrice Reboul) koji je svakako znao šta poseduje i samo čekao pravi trenutak za prodaju.
Na stogodišnjicu od početka Prvog svetskog rata, potražnja za predmetima iz rata je porasla, pa je antikvarnica zastavu ponudila poznatoj nemačkoj aukcijskoj kući „Andreas Thies“ koji su je 2014. godine preprodali bečkom Vojnom muzeju.
Po svemu gore navedenom izgleda da su Austrijanci konačno „osvojili“ srpsku pukovsku zastavu. Ono što nisu uspeli u ratu, ostvarili su u miru. Simbolično na stogodišnjicu od početka Prvog svetskog rata.
[1] Srpske novine (Službeni dnevnik Kraljevine Srbije), sreda 30. novembar 1911, br. 263, godina LXXVIII (1911), strana 1.
[2] U smislu sprovođenja ideje jugoslovenstva kralj Aleksandar je doneo odluku da se stare srpske ratne pukovske zastave zamene novim jugoslovenskim. Ova smena zastava izvršena je 6. septembra na Banjici.
Jedan komentar
Pingback: Srpska pukovska zastava u Beču i modernista Dušan Matić | Aknjige.com